Baharın Renkli Kanatları: Kelebek

Kelebekler, çoğumuzun zihninde kısa hayatı ile yer edinmişlerdir. Fakat hepsinin ömrü sadece 24 saate sığdırılmamıştır. Çevremizde gördüğümüz ergin kelebeklerin ömrü bir kaç gün ile 9-10 ay arası değişmektedir. Kelebeklerin kısa olan ömürleri kanatları çıkıp uçmaya başladıkları dönemdir. Bunun dışında hayatlarında bir de yumurta, tırtıl ve koza evreleri vardır.

Yaprak üstünde yumurta dönemi

Kelebeklerin hayatı evvela yumurta olarak başlar. Dişi kelebekler yavrularının yumurtadan çıktıktan sonra beslenecekleri bitkileri özenle seçerler. Yumurtlama dönemi yaklaşan dişi kelebek, önce bitkinin kalitesini ayaklarında bulunan alıcıları kullanarak ölçer. Bitkinin yüzeyindeki kimyasalları ve kalitesini anladıktan sonra yumurtaları yaprak yüzeyine sıkıca, düşmeyecek şekilde bırakır.

Yumurtadan çıkan kanatsız tırtıl

Yumurta 3-15 günlük gelişim sürecinden sonra çatlar. Bazı türlerde bu süre bütün kış mevsimi boyunca devam edebilir. Yumurtadan önde üç çift gerçek, arkada beş çift yalancı ayağı olan kanatsız tırtıl çıkar. Tırtıl önce yumurtanın kabuğuyla daha sonra annesinin seçtiği bitkinin yapraklarıyla beslenir. Doğduğunda çok aç olan tırtılın tek amacı beslenmektir. Büyüme safhasında kendilerine dar gelen derilerini değiştirmeleri gerekir.

Bu amaçla tırtıl, üzerinde yaşadığı bitkinin dalma tutunup sarkarak koza halini alır.

Büyük değişim başlıyor

Koza safhasında tırtıl, salgıladığı hormonlarla büyük değişimler geçirir. Önce yalancı ayaklarını kaybeder ve öndeki gerçek ayakları uzar. Tırtılken bitki yapraklarını bıçak gibi kesen ağız yapıları değişerek bitki özlerini toplamasını sağlayacak olan hortuma dönüşür. Tırtıldaki en büyük değişiklik ise kanatlarının çıkmış olmasıdır. Koza safhası, ergin kelebeğin uçmasıyla sona erer.

Bazı türler soğuğa dayanır

Kelebekler vücut ısılarını düzenleyemezler. Bu yüzden sabahları ısınıp uçabilmek için güneşe yönelir ve sıcak taşların üzerinde ısınırlar. Kelebeklerin bazı türleri de gelişim dönemlerinde soğuktan ölmemek için gliserol içerikli antifriz üretirler. Böylece sıfırın altındaki sıcaklıklarda donmaktan korunurlar.

Karınca yuvasında misafir kelebek

Ülkemizde Kuzeydoğu Anadolu’da yaşayan Glaucopsyche alcon kelebekleri karıncalarla ilginç bir ortaklaşa ilişki kurarlar. Bu kelebeklerin dişileri yumurtalarını kantaron çiçeklerine bırakırlar. Yumurtadan çıkan tırtıllar çiçek ile beslenirler ve büyürler. Büyürken dış iskeletlerini birkaç defa değiştirirler. Daha sonra oluşturdukları bir iplik ile toprağa inerler.

Toprağa iner inmez özel bir feromon salgılayarak çevrelerindeki Myrmica karıncalarını kendilerine çekerler. Karıncalar kendi larvaları zannettikleri tırtılları besler ve düşmanlara karşı korurlar. Tırtıllar sonbahar, kış ve ilkbaharı karınca yuvasında güvende geçirirler. Yazın başında koza oluştururlar. Koza içinde geçen bir aym sonunda tırtıllar kelebeğe dönüşür ve karınca yuvasından hızla uzaklaşırlar.