Çam ağaçlarının ekonomik anlamda ürünü genellikle odun ve kerestedir. Ancak öyle bir çam türü vardır ki tohumunun değeri odununun değerinin önüne geçmiştir. Şöyle ki 1 kg iç çam tohumu, 1 m3 kerestenin 2-3 katı değerine sahiptir. Bir ağaçtan ortalama 50- 60 yılda 1-2 m3 kereste üretilebilirken aynı ağaç her yıl ortalama 6-8 kg tohum verebilmektedir. Türkiye ormanlarında bulunan bu gizli hazine “Fıstık Çamı” ağacıdır. Bu ağaç,
Fıstık çamı adını da çam fıstığı olarak adlandırılan tohumundan almıştır.
Çam fıstığı gıda sektöründe kullanılmaktadır. Toplandığı anda kırıldıktan sonra hiçbir işleme gerek duyulmadan yenebilmektedir. Beyazımsı bir renge ve kendine has bir aromaya sahiptir. Enerji vericidir. İçerisinde fazlaca miktarda protein ve mineral bulundurur. Bu özelliklerinde dolayı diyetisyenler tarafından tavsiye edilmektedir. Çam fıstığı marketlerde ayıklanmış ve paketlenmiş olarak satılmaktadır. İlaç yapımında da önemli bir yere sahiptir.
Damar tıkanıklığı, yüksek tansiyon, onikiparmak bağırsağı, siroz ve mide tedavisinde kullanılmaktadır. Çam fıstığının muhteviyatında bulunan doymamış yağ asitleri vücutta oluşması muhtemel birçok zehrin panzehridir. Pasta ve yemeklerde tat ve çeşni vermek üzere kullanılmaktadır. Fıstığından elde edilen yağ ise tatlıcılıkta, sebze yemeklerinde, margarin yapımında ve kozmetik sektöründe önemli bir konuma sahiptir.
Doğal yetişme alanı geniştir
Fıstık çamı Türkiye’de doğal yayılışını Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde denize yakın yerler başta olmak üzere 800 m yükseltilere kadar yapmaktadır. Önemli doğal yayılış alanları İzmir Bergama, Muğla, Aydın, Antalya ve Kahramanmaraş’tır. Bergama’daki fıstık çamlarına Kozak tipi, Aydın ve Batı Akdeniz’dekilere Aydın tipi ve Kahramanmaraş’takilere Maraş tipi fıstık çamı adları verilerek yöresel olarak fıstığı ün salmıştır. Fıstık çamı Doğu Karadeniz Bölgesi’nde de küçük topluluklar halinde Trabzon Düzköy Kalenema Deresi’nde ve Artvin Fıstıklı Köyü’nde bulunmaktadır. Ülkemizde 89028 hektar alanda fıstık çamı doğal olarak yetişmektedir.
Doğal yayılış alanları dışında fıstığının değerli olmasından ve hızlı büyümesinden dolayı Türkiye ormanlarını idare edenler bu ağaç türünü don tehlikesi bulunmayan hemen her alanda dikmişlerdir. Antalya Belek’te kumul alanlarda kum erozyonunu önlemek için fıstık çamı ormanları kurulmuştur. Don tehlikesinin bulunmadığı Karadeniz, Marmara ve Akdeniz de çok sayıda özel ağaçlandırma kapsamında bozuk orman alanları, hazine yerleri ve özel mülklerde şahıslar ve devlet eliyle fıstık çamı ağaçlandırmaları yapılmıştır.
Ağaçların bakımını halk yapıyor
Türkiye’de bulunan ormanların tamamına yakının mülkiyeti devlete ait olmasına rağmen fıstık çamı ormanlarını halk sahiplenmiştir. Ormanların korunması devlet eliyle yapılırken fıstık çamının bulunduğu köylerde aileler kendi kullanım alanlarının sınırlarını belirlemişler ve korunmasını da kendileri yapmaktadırlar.
Fıstık çamı 20-25 m boy atabilmektedir. Gençlikte top şeklinde yuvarlak, yaşlanınca şemsiyeye benzere tepe yapısına sahiptir. Kabuğu kızılçam gibi kırmızı kahverengidir. Yaprakları çift ibreli ve yeşil renktedir. Kozalakları parlak kahverengi olup üçüncü yılda olgunlaşır. Tohumları diğer türlerinkinden çok daha büyüktür ve sert kabukludur. Tipik Akdeniz iklimini olduğu yerlerde yetişir. Don olayı görülen yerlerde bulunmaz. Işık isteği yüksektir. Kazık kök yapar.
Fıstığının yanında odunu da değerlendirilmektedir. Direk yapımında, travers, kaplama, ambalaj malzemesi, yapı malzemesi, lif ve yonga levha, selüloz ve kâğıt yapımında kullanılır. Reçinesinden ve kabuğundan da faydalanılmaktadır.
Park ve bahçelerde genç yaşlarda top şeklinde olması, ileri yaşlarda şemsiye şeklini almasından dolayı tercih edilmektedir. Yaşlı fıstık çamları İstanbul’un park ve bahçelerinde ve korularında dikkat çekmektedir.
Dikim ve bakımı kolaydır
Fıstık çamı kolayca üretilebilmektedir. Kalın kabuklu tohumu zedelenip veya ıslak kum karışımında (katlama) 5-6 hafta bekletildikten sonra kasalarda veya torbalarda ekilmesi ile fidanı kolayca elde edilebilir. Aşı yapılarak erken ve kaliteli tohum verebilen fidanları da üretilebilmektedir.
Özellikle Bergama Kozak’ta fıstık çamından elde ettikleri yüksek gelirlerle köylülerin hayat standartları oldukça yükselmiştir. Fıstık çamı tohumumun pazarlama sorunu bulunmamaktadır. Fıstık çamı ağaçlandırmalarının daha da yaygınlaştırılması hem milli ekonomi için hem de yöre halkı için önem arz etmektedir.
