Bahçenizde hoş kokulu ve uzun ömürlü güllerin olmasını istiyorsanız, önce gül dikmenin inceliklerini bilmeniz gerekiyor. Mesela iyi bir gül gövdesinden, yapısından ve yaşından anlaşılır. Gülün yaşı, kökündeki filizlerden belli olur. En kaliteli gül, yabani kuşburnu ağacına aşılanarak yetiştirilir.
Gül fidanı almak için gittiğinizde iki türlü gül görürsünüz. Bunlardan biri kökleri açıkta satılan güller, diğeri ise tüp içerisinde yetiştirilmiş güllerdir. Güllerin en kalitelisi ise yabani kuşburnu ağacından sürgün (çelik) alınarak yetiştiriliyor. Kuşburnundan alınan çeliğin, tarhlara dikilerek bir yılda kök atması sağlanıyor. Yetişip baş parmak kalınlığına geldiği zaman, bu çelik üzerine gül aşılanıyor. Aşılanan gülün sürgün vermesi de yine bir yıl alıyor. İkinci yıl aşı tutmuş oluyor. Aşı tuttuktan sonra tarhlardan sökülen güller, çıplak köklü veya kaplı olarak saksılarda satışa sunuluyor. Piyasada böyle satılan güller görebilirsiniz. Sonbaharda normal gülden de çelik alınıp gül yetiştirilebilir; ancak bu güller fazla uzun ömürlü olmuyor. Kuşburnuya aşılanan güllerden ise 10 yıl verim alınabiliyor.
Gül fidanlarının genç ve taze olduğunu anlamak, kaliteli gülü seçmenizi kolaylaştırır. Taze bir gül fidanı baş parmaktan kalın olmaz. Budama (terbiye) görmüşse o gülün genç olmadığını siz de anlayabilirsiniz. Ayrıca çok taze ve kalın gövdeli görünen her gül kaliteli olmayabilir. Bazı bitki firmaları kesme çiçekçilikte kullanılan, verimi düşen gülleri ucuz fiyata piyasaya sürebiliyorlar. Bunlara karşı da dikkatli olmak gerekiyor.
Görüntüye aldanmamak için sadece gülün özelliklerini bilmek bazen yetmez, işin ehline de danışmak icap eder. Peki, kimdir gül işinin ehli? Gül satan birinin işinde uzman / ehil olup olmadığını nasıl anlayabiliriz? Bir satıcıya, üzerinde hiç yaprak yokken, “Bu gül hangi renk çiçek açar?” diye sorabilirsiniz. Eğer bu sualin cevabını biliyorsa, o kişi gülün ehlidir. Tabi ki bu usta gülcüyü bulmak zor, böyle durumlarda güvendiğiniz satıcıları tercih etmek daha doğru olacaktır.
Gül dikmenin en uygun zamanı sonbahardır. Sonbaharda dikilen gül köke çalışır ve kök sistemini iyi kurar. Yaz aylarında dikerseniz dış ortamın sıcaklığından dolayı bitki, kök sistemine değil yaprak sitemine çalışır, bu güller pek dayanıklı olmaz.
Gül hangi toprağı sever?
Gül fidanını aldıktan sonra dikeceğiniz yeri de iyi seçmeniz gerekiyor. Gülün dikileceği yerde güzel bir gelişim gösterebilmesi toprağın mineral yapısına ve organik madde içeriğine bağlıdır. Gül, kök sisteminin rahat gelişebileceği, drenaj problemi olmayan, humuslu, organik madde bakımından zengin topraklarda daha güzel bir gelişim gösterir. Gül havadar, güneş gören, hafif esintili yer ile humus açısından zengin toprak ister. Toprağın geçirgen yapıda (suyu emiyor) olması gerekir. Gülün yetişeceği yere sonradan toprak getirecek iseniz, toprak yapınız en az şu içerikte olmalıdır. Karışım oranı yüzde 50 toprak, yüzde 30 torf, yüzde 10 ponza taşı ve yüzde 10’da koyun gübresi içermelidir. Balkonların güneşe bakan taraflarına da gül dikilebilir; ancak güllerin aşırı cereyanda (rüzgar akımında) kalmaması gerekir. Gül, nemli toprağa dikildiğinde yılda en fazla iki defa çiçek açar. Gölgeye dikildiği zaman güneş görmek için sürekli uzar, boy atar. Haddinden fazla uzadığı için çubukların özü boş olur, gülün gövdesi zayıflar.
Açık köklü ve kesme güllerin dikimi kasım, aralık, ocak, şubat aylarında yapılabilir. Kap içerisinde yetiştirilen güller ise her zaman dikilebilir. Ancak gül dikmenin en uygun zamanı sonbahardır. Sonbaharda dikilen gül köke çalışır ve kök sistemini iyi kurar. Yaz aylarında dikerseniz dış ortamın sıcaklığından dolayı bitki, kök sistemine değil yaprak sitemine çalışır, bu güller pek dayanıklı olmaz.
Gösterişli güller için (azot, fosfor ve potasyum)
Gülü diktikten sonra her yıl düzenli olarak dibine gübre konulması gerekir. Bu gübrelerin azot, fosfor, potasyum ve kalsiyum içerikli olması gülün daha gösterişli hale gelmesinde önemlidir. Çiçekli bitkiler için azot, bitkilerde büyümeyi sağlar. Fosfor, bitkinin çiçeklenmesini artırır. Potasyum ise bitkilerin dirençli kalmasına yardımcı olur. Bu üç çeşit gübrenin haricinde güle kalsiyum içerikli gübre verilirse gülün rengi, kokusu güzel olur; çiçekler daha güzel görünür.
Güle yılda bir defa gübre vermek yeterli olmayabilir. Bu durum biraz da verdiğiniz gübreye bağlıdır. Uzun tesirli 9 aylık reçine kaplı gübreler, gül uyanmadan iki ay önce (şubat ayında) verilirse uyuma dönemine (eylül ayına) kadar etkisi devam eder.
Eğer gül, köklerinde yeterli gübre ve vitamin bulabilirse çiçek açmaya devam eder. Ancak insanlar genelde çiçek açmaya başlayınca, daha çok çiçek açması için çay tortusu yahut koyun gübresi koyarlar. Bu gübreler nitrojen (azot) açısından önemlidir; ama vitamin değeri düşüktür. Bir diğer yanlış da açan güle çok su vermektir. Böyle yapılması güle ters etki yapabilir. En güzeli toprak tahlili yaptırıp ona göre gübreleme yapmak ya da bilen birisinden (işin uzmanından) yardım almaktır. Bu şekilde hem doğru gübreleme hem de doğru yere gül dikimi yapmış olursunuz. Daha doğrusu gülden beklediğiz güzelliği almış, para ve zamanınız boşa harcanmamış olur. Hayatta da hep böyle değil mi? Çocuklarımızın nerede nasıl çiçek açmasını istiyorsak, yani nasıl yetişmesini arzuluyorsak, o tür okullara, bilgili hocalara göndermiyor muyuz? Ne ekersek onu biçiyoruz değil mi?
Bahçenize özel gül gösterisi
Gül hakkında herkesin bilmediği bir bilgi daha var, onu da İnsan ve Hayat okurlarıyla paylaşmak istiyorum. Bahçenizde gül gösterisi yapmak istiyorsanız budamayla alakalı şöyle bir yol izleyebilirsiniz. Mesela bahçenizde 5 tane gül var. Şubat ayında ilk budamanın yapılması gerekiyor. Her gülün budamasını aynı gün değil de bir hafta arayla yaparsanız, bahçenizde sürekli gül açışı görürsünüz. Böyle yapmayıp hepsini aynı gün budarsanız, yılda sadece iki defa gül açar. Aynı uygulamayı şu şekilde de yapabilirsiniz. Şubatta güllerin hepsini budadınız, ilkbaharda çiçek açtıktan sonra tekrar budamanız gerekiyor. O budamayı 15 gün arayla her budamaya bir gül gelecek şekilde yaptığınız zaman, bahçenizdeki güller sonbahara kadar çiçek açmaya devam eder.
Gül yetiştirmenin 7 püf noktası
- Güller güneşi sever, bahçeniz kapalı, gölgelik bir yerse orada gülün yetişmesi ve çiçek açması zordur.
- Gül dikerken iki gül arasındaki mesafe 50-60 cm olmalıdır, 70 cm olursa daha canlı gül yetiştirilebilir.
- Güllerin sulaması üstten değil dipten yapılmalı, özellikle gündüz yapraklara su değmemesine özen gösterilmelidir; çünkü yapraklar hastalanabilir.
- Gül, çiçek açıp goncası kuruduğu zaman, o goncaların hemen makasla kesilmesi gerekir. Eğer kesilmezse o gonca orada tohuma yönelir ve bitkinin enerjisi tohuma gitmeye başlar.
- Güllerin budaması ilkbaharda yapılmalı, budama yapılırken yaşlanmış çelikler kesilip taze sürgünlerden üç-beş dal bırakılmalıdır.
- Toprağın yapısına ve havanın sıcaklığına bağlı olarak güllere iki üç günde bir su verilmelidir.
- Güller su ister; saksıda, balkonda yetiştirilen güllere her gün su verilmelidir. Daha doğrusu su dengeli verilmelidir. Aşırı su ya da az su gülün dengesini bozar, iyi bir çiçek kalitesi elde edilemez.
Kadir Şahinarslan (Yüksek Peyzaj Mimarı)
