Susam büyüklüğünde sarı bir bitki olan Safran. Safranın kıymetini anlamak için önce memleketine gitmek gerekir. Safranın memleketi Yemen’dir. Bahçelerden ziyade, boş arazilerde yetişen safran, bir defa ekildiğinde aynı kökten 10-15 sene kadar kendiliğinden bitmektedir. Normal bitkiler gibi çiçek açtıktan sonra tohumlanır. Kuruyup olgunlaştığında ise başak kısmı açılır ve tohumları dökülür. Dökülen tohumlar, toplanarak safran yağı elde edilir. Sarı, siyah ve kırmızı cinsleri bulunur.

Safranın kıymetini akciğer biliyor

Akciğer enfeksiyonu, alt solunum yollarında pek çok nedenle gelişebilen bir enfeksiyon türüdür. Başlıca nedeni, akciğer dokularında toplanıp çoğalan virüs veya bakterilerdir. Çoğunlukla grip gibi bulaşıcı bir hastalığın ardından gelişir. Ciğerlerin iltihaplanmasına ve mukus üretiminde artışa yol açarak solunum güçlüğüne sebep olur. Ana belirtileri yüksek ateş, balgamlı öksürük, hırıltılı nefes ve göğüs ağrısıdır.

Zeyd b. Erkam’dan (r.a.) rivayet edilmiştir ki; “Peygamber Efendimiz (s.a.v.), zâtülcenb (Akciğer Zarı İltihabı) hastalığına yakalanan kimseler için, zeytinyağı ile safran yağını tavsiye ederdi.”

Safranın kıymeti, Depresyon, Alzheimer ve Hafızaya 

Yapılan klinik bir çalışmada, hafif ve orta dereceli Alzheimer hastalarında, geleneksel olarak kullanılan Alzheimer ilacı kadar faydalı olduğu gösterilmiştir. Safran kıymeti noktasındsa, hafıza fonksiyonlarını da arttırmaktadır. Hayvanlar üzerinde yapılan klinik çalışmalar, safranın demans ve hafıza kaybına karşı güçlü bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Safran özü verilen yaşlı farelerde, öğrenme kapasitesi ve hafızada iyileşmeler gözlenmiştir. Buna ek olarak yetişkin farelerde safran asetilkolini yıkan asetilkolintransferaz enzimini engellemektedir. Bu yönde yapılan incelemelerde bilişsel faydaları, Alzheimer hastalarında görülmüştür.

Safran kıymeti noktasında yine, beynin serotonerjik sistemini hedefleyerek atıştırma arzusunu ortadan kaldırmaktadır. Bu sistem iştah, ruh hali ve hatta şeker isteğini etkilemektedir. Safranın antidepresan etkileri de vardır. Geleneksel Pers tıbbında safran, antidepresan olarak kullanılmaktaydı. Güncel çalışmalar, safranın ruh halini iyileştirmeye faydası olduğunu onaylamaktadır. 6 haftalık bir çalışmada hastalar, günlük 30 mg safran özü almışlardır. Araştırmacılar depresyon belirtilerinin önemli ölçüde azaldığını saptamış, hafif ve orta seviyede depresyon durumları için tavsiye edilebilecek bir tedavi olduğunu öne sürmüştür. Safranın hafif ve orta dereceli depresyonda genel olarak kullanılan depresyon ilacı ile eşit etkili olduğu gösterilmiş,

Safranın farkı

Gaziantep yöresinde “haspir” olarak bilinen bir bitki vardır. Bu bitki, safran ile karıştırılmamalıdır. Yalancı safran, Amerikan safranı ve boyacı safranı gibi isimlerle de bilinen bu bitki; geniş yapraklı, sarı, kırmızı, turuncu, beyaz ve krem renklerinde çiçeklere sahiptir ve şifalı yönleri azımsanmayacak kadar fazladır. Haspir, yoğurtlu yemeklerin üzerine yağ ile birlikte sos olarak uygulanan, kendine has tat ve kokusuyla yemeklere lezzet katan bir bitkidir. Yeri gelmişken haspir bitkisinin, tıbbî olarak birkaç faydasını saymak yerinde olacaktır. Kalp-damar rahatsızlıklarında, travma sonucu oluşan şişliklerin ve ağrıların tedavisinde haspir, başarılı bir şekilde kullanılır. Klinik çalışmalarda, yüksek tansiyonu düşürdüğü, damarlardaki kan akışını arttırarak dokuların daha fazla oksijen almalarını sağladığı gözlenmiştir.

Safranın pahalı olmasının sebebi

Safran Çiçeği’nin 1 kilogramı 45-50 bin lira değerindedir. Avrupa’da fiyatları kilo başına 20 bin dolara kadar çıkmaktadır. Ağustos ayında ekimi yapılan ve Ekim-Kasım aylarında hasadı yapılan kıymetli safranın boyu 15-30 santimetre uzunluğuna ulaşır. Bu boya ulaştıktan sonra, tepecikler tek tek elle toplanıp kömür ateşinin üzerinde, bal mumu ile karıştırılarak kurutulur.

Az miktarda safran üretebilmek için çok sayıda kişinin dâhil olduğu el işçiliği gerekir. Yarım kilo kurutulmuş kıymetli safran elde edebilmek için 80-120 bin arası çiçek gereklidir. Genellikle ticari paketlemeleri, gram şeklinde yapılmaktadır. Safranbolu ilçesinde yıllık ortalama 20 kilogram üretiliyor.

Safran kıymetini gösteren maddeler:

• Safranın antikanserojen ve antioksidan özellikleri bulunur. Safran kıymeti üzerine yapılan araştırmalar sonucunda safranın kanserli tümörleri küçülttüğü ve tümörlerin yayılmalarını engellediği ortaya konmuştur.
• Safran, yüzyıllardan beri astım gibi solunum problemlerini tedavi etmek için kullanılmaktadır. Antioksidan özellikleri nedeniyle safranın kıymeti, solunum bozuklukları için en iyi ilaç olduğunu kanıtlamaktadır.
• Safran ayrıca sindirim bozukluklarının tedavisinde ve sindirimin desteklenmesinde önemli bir rol oynar. Bu, anti-enflamatuar özellikleri, antioksidan etkilerinden kaynaklanmaktadır. Safranın, ülseratif kolit ve peptik ülserleri tedavi ettiği de kanıtlanmıştır.
• Son çalışmalar, safran özütünün, özellikle de krosinin, yaşa bağlı zihinsel bozukluğun tedavisinde yararlı olduğunu göstermiştir. Japonya’da safran, Parkinson hastalığı, hafıza kaybı ve iltihap tedavisinde kullanılır.