Dokuz ay ya da bir yıldan sonra, havuz içerisinde oluşan solucan gübresi yığınının en alt kısmından on santim kesilip alınıyor. Yani bir yıl sonra solucan gübresini hasat etmiş oluyoruz.
Yağmurlu bir sabahtı. Uzun süren güneşli günlerin ardından, yağmurun sert zeminlere çarparak çıkardığı ahenkli sesleri dinlemek, huzur veriyordu. Ben de mazimde canlanan hatırayla, buharlaşan cama değişik şekiller çizmeye çalışıyorum. Bu sırada fark ediyorum. Nanem, fesleğenim ve maydanozlarım, yağmurun bereketinden istifade ediyorlar. Bu süreç, mevsimler arasında geçiş yaptığımızı, yılları ardımızda bıraktığımızı, zamanın hızla akıp geçtiğini; bu nedenle kaliteli bir yaşamın önemli olduğunu gösteriyordu bizlere.
Yağmur dinmiş, toprağı ıslatan yağmurun kokusu etrafa yayılmıştı. Hem penceremin önündeki yeşil dostlarıma (maydanoz, fesleğen ve nane) ilkbaharın müjdesini vermek hem de biraz onlarla ilgilenmek istedim. Narin yapraklarına bulaşmış hastalıkları fark ettim. O sırada solucan yetiştirme işiyle meşgul olan komşumuz Harun Bey aklıma geldi. Arada bir gördüğümde, bitkileri nasıl güçlendirip yeşerttiğinden bahsediyordu.
Evinin yakınındaki serasında buluyorum onu. Fesleğenim de elimde. Yapraklarına bakıp, “Nasıl ki bizler mevsimlerden etkileniyor ve farklı mevsimlerde farklı vitamin ve besinlere ihtiyaç duyuyorsak, bitkilerin de biz insanlar gibi yazın ayrı, kışın ayrı ihtiyaçları vardır.” diyor. Bu ihtiyaçlarını solucan gübresi ve birkaç prosedürü gerçekleştirerek karşılayabileceğini söyleyip beni tesisine davet ediyor. Tesisi zaten uzaktan görüyordum, bugün ilk defa içini de gezme fırsatım oldu. Göründüğünden daha büyük bir tesismiş. Solucanların yaşadığı havuzları, beslenmesi için mamaları, gübre alım yerini ve hatta sıvı gübre üretim bölümlerini de gösterdi. Harun Bey, havuzları nasıl kurduklarını anlatmaya başlarken, ben de elimdeki fesleğeni, girişteki dolabın üzerine bıraktım.
“Solucan gübresi işine, bahçelerimizde bulunan limon ve portakal ağaçlarının ihtiyaçlarını karşılamak ve verimlerini artırmak için başladık. Solucan gübresini o zamanlar yeni yeni duyuyorduk. Uygulayanlardan faydalarını da duyduğumuz zaman, bu kararımızdan daha da emin olduk. Tecrübe kazanmış arkadaşlarla da görüştük.
Bizim kullandığımız solucanlar, yüzeyden 15-20 cm aşağıda yaşayan kırmızı Kaliforniya solucanları. Bu solucanlar, tarım uygulamalarında dünya genelinde kendini kanıtlamış canlılardır. Organik atıklar, talaş, meyve kabukları, muz atıkları ve kâğıt yani içerisinde karbon bulunan atıklarla besleniyorlar. Bu atıklar, yıkanmış ahır gübresiyle fermente edilerek solucanlar için mama elde ediliyor. Bu mamaları, yerden yüksek yaptığımız solucan havuzlarının yüzeyine; (havuzun yerden yirmi santim yüksekliğini gösteriyor) mevsim durumuna göre yazın ince, kışın daha kalın dökerek solucanları besliyoruz.
Solucanların sindirim sisteminden geçen atıklar, toprağın organik maddelerle zenginleşmesine katkıda bulunur. Dokuz ay ya da bir yıldan sonra, havuz içerisinde oluşan solucan gübresi yığınının en alt kısmından on santim kesilip alınıyor. Yani bir yıl sonra solucan gübresini hasat etmiş oluyoruz.
Geçmiş zamanlarda solucanlar, toprağın bir parçasıydı. Ormanlarda, tarlalarda solucanlar, yoğun bir şekilde gübre üretiyorlardı. Ancak sürekli toprağı işleme ve ilaçlamalar, topraktaki solucan varlığını azalttı. Dolayısıyla solucan gübresi üretimi dışarıdan yapılır oldu. Bir dönüm-dekar araziye katısından 100-200 kg, sıvısından 5-10 litre solucan gübresini verdiğimizde, toprak ve bitki kökleri, o eski canlı organik maddesi yüksek anlarını bir süreliğine taklit ediyor. Muazzam bir beslenme tepkisi veriyor. Solucan gübresi sıvı hâlde yaprağa püskürtülerek verilirse bütün besin elementlerinin, bakterilerin vb. canlılık içeriği artıyor. Yaprakları canlandırıyor, bitkiyi besliyor ve fotosentez kapasitesini artırıyor. Bitki hem sıhhat kazanıyor hem de toprağını daha iyi ıslah eder hâle getiriyor. Her sene düzenli verilen solucan gübresi kullanımında toprağın, kimyasallardan arınıp eski hâline kavuştuğunu gözlemliyoruz.”
Tohuma Solucan Gübresi Uygulama
Sıvı solucan gübresi ile tohum kaplandığı zaman, bitkinin endofit mekanizması tetikleniyor. Normal şartlar altında bir tohum, uygun nem ve sıcaklık olduğunda toprağın belli bir derinliğinde önce uykuya yatar ve bu yatışta, büyüyeceği çevreyi anlamaya çalışır. Yabancı ot tohumları var mıdır, önündeki mevsimin kendisine etkisi nasıl olur gibi konular önemlidir. Tohumu çevreleyen mikroorganizmalar, autoinducer denilen biyokimyasallarla tohumun cinsini, şeklini bilip çimlenmeye teşvik eder. Tohum önce çimlenir, sonra fotosentez yapar, ürettiği şekeri köklerine gönderir. Köklere gelen şeker, mikroorganizmaları besler, mikroorganizmalar da şeker karşılığında bitkinin ihtiyaç duyduğu mineral ve suya ulaşması için çalışırlar. Döngü bu şekildedir. Solucan gübresi ile tohumu kapladığımız zaman, ekim yapıldığında tohum, toprakta muazzam bir canlılık olduğunu biyokimyasal ajanlar neticesi ile anlıyor. Bünyesinde tuttuğu enerjinin çoğunluğunu bu mikroorganizmaları çoğaltmak için kullanıyor. Bu erken kök gelişimi, kökte muazzam bir canlılık yakalıyor. Tohumda solucan gübresi ile kaplama uygulaması, bitki gelişimine çok katkıda bulunuyor. Sadece tohum kaplama ile %50’nin üzerinde verim artışı yakalayabilmek mümkündür.
“Çiftliğimizde babamın çok sevdiği bir ceviz bahçesi var ve ona çok özen gösteriyor. Ancak babamdan hiç solucan gübresi kullandığını duymadım. Bitkilerim hastalanmasaydı, bu konuda benim de bilgim olmayacaktı. Sanırım solucan gübresi kullanımı çiftçiler arasında pek yaygın değil.”
Evet, gerçekten pek bilinmiyor. Aslında, bitkisel üretim işletmeleri arasında yapılan bir ankete göre, çiftçilerin sadece %7’si solucan gübresi kullanıyor. Ancak, biliyoruz ki zamanla solucan gübresinin değeri anlaşılacak. Bitkilere solucan gübresi vererek diğer tarım ilaçlarını yavaş yavaş azaltıyorsunuz. Yani, biri diğerinin yerini alıyor. Bu süreç biraz zaman alabilir. Solucan gübresinin faydasını gören çiftçiler, birbirlerine anlatıyor ve biz de fuarlarda kendimizi tanıtıyoruz. Çiftçilerin en çok sorduğu sorular, solucan gübresinin üretim miktarına etkisi ve hangi maliyetleri azalttığıdır.
Babanızın cevizlere sadece solucan gübresi vermek yeterli olmayabilir. Toprağın jeolojik yapısına bağlı olarak onların; azot, fosfor, kükürt, demir, çinko gibi minerallere ihtiyacı bulunabilir. Eğer bu mineraller eksikse, sadece solucan gübresi yeterli olmayabilir. Bu mineralleri de ek olarak sağlamak gerekir. Bitkinin besin ihtiyacını belirlemek ve eksik olan mineralleri tespit etmek için toprak analizi, bitki dokusu analizi, yaprak sapı analizi ve bitki özü suyu analizi gibi yöntemler kullanılabilir. Bitkiler, yapılarına ve fizyolojilerine bağlı olarak farklı zamanlarda ve farklı miktarlarda farklı besin elementlerini tüketirler. Bu nedenle, bitki sapı analizi daha doğru sonuç sağlar.
Ancak, evimin önünde kendim için biraz da olsa küçük bitkiler yetiştirmek istiyorum, diyorsanız solucan gübresi yeterli olacaktır. Yine de tercih edeceğiniz solucan gübresi, bakanlık tarafından onaylı olmalı, yüksek içerikli ve mineral maddelerle zenginleştirilmiş olmalıdır. Sıvı solucan gübrelerini tercih etmeniz, verimliliği artıracaktır.
Cevizlerde sıvı solucan gübresi yapraktan uygulandığında, bitkilerin verimliliğini artırabilir. Bu şekilde uygulamanın etkisi, topraktan verilen gübreye kıyasla çok daha yüksek olur.
Tesisten çıktığımız sıra soruyorum, “Peki, ben şimdi fesleğenim için ne yapmalıyım?”
İyi bir seçim yapmışsınız. Sıvı solucan gübresi, bitkilerin hızlı bir şekilde beslenmesini sağlayabilir ve yapraktan uygulandığında etkisini hızlı bir şekilde gösterebilir. Fesleğenin için sıvı solucan gübresini, temiz bir fısfıs içinde karıştır ve suyla seyrelt. Karışımın rengi, açık çay rengi gibi olmalı. Bu karışımı yapraklara uyguladığında bitkilerindeki etkilerini 12 ila 24 saat içinde gözlemleyebilirsin. Ayrıca bitkilere sulama yaparken de bu karışımdan suya ekleyebilirsin. Bu şekilde bitkilerin, 3 ila 5 gün içinde faydasını görecek. Sıvı solucan gübresi, bitkilerin beslenmesine katkı sağlar. Doğru miktarı yakalamak için altı ay buna devam etmelisin, bu şekilde devam edersen bitkin baharda çok daha güzel olacaktır.
Bitkiler bu kadar hızlı gelişecekse cevizlerde kullanılmasını tavsiye edeyim.
Evet, cevizlerde sıvı solucan gübresi yapraktan uygulandığında verimliliği artırabilir. Bu şekilde uygulamanın etkisi, topraktan verilen gübreye kıyasla çok daha yüksek olur. Örneğin, 1 kg sıvı solucan gübresini yapraktan uygulamak, bazen topraktan verilen 100 kilogram gübreye eşdeğer bir enerji kazancı sağlayabilir.
Yapraktan uygulama, bitkilerin yaprak yüzeyinden besin maddelerini daha hızlı ve etkili bir şekilde emmelerine imkân tanır. Bu, bitkilerin büyümesini destekler, besin eksikliklerini giderir ve verimliliği artırır. Ancak, doğru dozlarda ve uygun zamanda uygulamak önemlidir. Her bitki türü ve yetiştirme koşulu farklıdır, bu nedenle en uygun uygulama yöntemini ve dozajı belirlemek için babanız, bitki uzmanlarından veya tarım danışmanlarından destek alabilir.
Işıkları kapatmayı unuttunuz?
Hayır, biz tesiste belli şekilde, ışıkları sürekli açık bırakıyoruz. Çünkü solucanlar, ışık olmadığında yerlerinden çıkıyorlar. Hatta bununla ilgili acı bir tecrübemiz oldu. Yağmurlu bir gündü. Bir anda elektrikler kesildi. Elektrik kesilip lamba sönünce solucanlar havuzdan teker teker çıkmaya başladılar. O günden sonra tesise jeneratör yerleştirerek böyle bir olayın tekrarını önlemiş olduk.
Çıkışta Harun Bey’in ablası Fatma Hanım birer bardak çay ikram ediyor, armut ağacının altında içiyoruz. Bu güzel sohbet için ve ilgiyle bildiklerini anlattığı için komşumuz Harun Bey’e teşekkür ediyorum.
