Avrupa’nın Hadim Serhat Şehri Liverpool
Geçmişten günümüze ülkedeki Müslümanların sayısı giderek artmakta. Bunun neticesinde Londra’da, Liverpool’da ve İngiltere’nin birçok şehrinde mescitler açıldı, camiler inşa edildi. Günümüzde ise İngiltere’de yaklaşık 2000 Müslüman müessesesi bulunuyor.
Serhat illerinin üçüncüsü, Britanya Adaları’ndan Liverpool, İngiliz mühtedilerinin neşet ettiği hadim bir şehirdir. Liverpool, günümüzde olduğu gibi geçmişte de Britanya Adaları’nın hareketli bir liman şehriydi. İngiltere’ye yerleşen ilk Müslümanların da yoğunlukla tercih ettiği noktalardan biri oldu. Liverpoollu Müslümanlar, 19. yüzyılın sonunda Peygamber Efendimize (s.a.v.) gösterdikleri hürmet ve muhabbetle tarih sayfalarına isimlerini gül kokan harflerle yazdırmayı başardılar.
İngiltere’nin kuzeybatısında yer alan Liverpool, yaklaşık 500 bin nüfusa sahip bir şehir. İngiltere’nin en önemli ticaret merkezlerinden biri olarak bilinen şehir, aynı zamanda birçok üniversiteye ev sahipliği yapmaktadır.
Liverpool’daki Müslüman nüfus, şehirdeki etnik azınlıklar arasında en büyük gruplarından birini oluşturur. Hadim serhat şehrindeki Müslüman nüfusunun çoğunluğu, Pakistanlılar, Bangladeşliler ve Hintlilerden oluşan Güney Asya kökenlidir. Bunların yanı sıra Orta Doğu, Afrika ve diğer Asya ülkelerinden gelen Müslümanlar da şehirde yaşamaktadır.
Liverpool’daki Müslüman nüfusun sayısı, son yıllarda gösterdiği artış ile dikkat çekiyor. 2001 yılında yaklaşık 6.000 olan Müslüman nüfus, 2011 yılında 15.000’e yükselmiştir. 2021 senesine gelindiğinde ise sayı 25.000’nin üzerine çıkmıştır. Son verilere göre Müslüman nüfusun şehir nüfusuna oranı %5,3 seviyesindedir. 2001’de Müslüman nüfus oranı %1,35 olduğu düşünüldüğünde artışın kayda değer olduğu fark ediliyor. Bu artışın birçok nedeni var. Ancak göç, aile birleşimi ve doğal artış bu nedenlerin başında gelmektedir.
Liverpool’daki Müslümanlar, ibadetlerini hem hususi mekanlarda hem de diğer topluluk merkezlerinde bir araya gelerek gerçekleştirmektedirler. Bu sebeple Liverpool’daki cami ya da mescit sayısı hakkında net bir rakam vermek zor. Ancak kamuya açık olan en az 10 cami olduğu bilinmektedir. Ayrıca, Müslümanlar, özellikle Ramazan-ı Şerîf aylarında, geçici mescitler, yani toplanma merkezleri kurarak ibadetlerini gerçekleştirirler. Camiler, sadece ibadet yeri olarak kalmayıp aynı zamanda toplulukların bir araya gelerek kültürel etkinlikler düzenledikleri yerlerdir. Bu nedenle, Liverpool’daki Müslüman topluluklar için camiler, mescitler hem dinî hem de sosyal açıdan önemli bir yere sahiptir.
İngiltere’de İslamiyet
İngiltere’nin, İslamiyet ile asırlar evveline dayanan ilk temasları, uzun ve etkili olamamıştır. Çünkü o dönemlerde, İslam’ın bölgede yerleşmesine imkân bulunamamıştır. Sonrasında İngiltere’de yerleşime geçiş, iki tarihte yoğunlaşır. Birincisi; 19. yüzyılın son yarısı, diğeri; İkinci Dünya Savaşı sonrasıdır.
19. yüzyılda gemilerle gelen ilk göç dalgası, Yemen ve Somali kökenli Müslümanlardan oluşuyordu. O dönemde göç eden Müslümanlar, Londra, Cardiff, Liverpool, Pollockshields, South Shields ve Hull civarına yerleştiler.
İngiltere’ye yerleşen ikinci büyük Müslüman göç dalgası, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra gerçekleşir. Savaş sonrası, ülkede işçi açığı oluşur. Bu açık, Hindistan, Pakistan ve Bangladeş gibi ülkelerden getirilen Müslümanlarla giderilir. İkinci Müslüman göçmenler, Birmingham, Manchester, Bradford, Bolton, Preston, Sheffield ve Halifax gibi sanayi şehirlerine yerleşirler. Yine 1950’li yıllarda Kıbrıslı Türkler; Malezya, Batı Afrika, Fas, Yemen ve İran gibi ülkelerden Müslümanlar, ülkeye göç etmişlerdir.
Geçmişten günümüze ülkedeki Müslüman nüfusu giderek artmakta. Bunun neticesinde Londra’da, Liverpool’da ve daha İngiltere’nin birçok şehrinde mescitler açıldı, camiler inşa edildi. Günümüzde İngiltere’de yaklaşık 2000 Müslüman müessesesi bulunuyor.
Şehrin Nüfus Yapısı
İngiltere’nin kuzeybatısında, Mersey Nehri’nin batı kıyısında yer alan Liverpool’un coğrafi yapısı, nüfus yapısını oluşturmada oldukça etkilidir. Kıyı şeridi, nehirler ve tepelerden oluşur. Ayrıca kuş bakışı bakıldığında Mersey Nehri boyunca uzanan geniş bir limanın, şehre damgasını vurduğu görülür. Liman, tarihi boyunca dünya çapında bir ticaret merkezi olmuştur ve bugün de İngiltere’nin en işlek limanlarından biridir.
Şehirde İngilizlerin yanı sıra, eski tarihten bu yana İrlandalı, İskoç, Gallerli ve Avrupa’dan göç eden farklı etnik gruplardan insanlar yaşamaktadır. Ticaretin gelişmesiyle şehir, sürekli dünya genelinden göç alan bir yer olmuştur. Afrika, Asya ve Karayipler gibi bölgelerden gelen insanlar da Liverpool’da yaşamaktadır. Bu nedenle, şehirde birçok farklı kültür ve dil bulunmaktadır.
Liverpool’un Eğitim Hayatı
Liverpool, İngiltere’nin tarihî üniversitelerinden birkaçına ev sahipliği yapmaktadır: Liverpool Üniversitesi, Liverpool John Moores Üniversitesi, Liverpool Hope Üniversitesi. İslam araştırmaları, bu üniversitelerde, İslam tarihi ve kültürü, sanatı ve mimarisini kapsayacak şekilde geniş bir alana yayılmıştır.
Liverpool’un eğitim yapısına bakıldığında, devlet tarafından desteklenen ilk ve orta öğretim okulu, çeşitli şekillerde karşımıza çıkar. Bu devlet okullarının çoğu “seküler” şekilde idare ve kontrol edilirken bazıları dinî inanışlar çerçevesinde şekillenir.
Mimarî Yapı
Şehir içinde bulunan en eski bina “Bluecoat Chambers” binasıdır ve birinci derecede sit alan olarak tescillenmiştir. Bu bina 1717-1718 yıllarında eğitim binası olarak inşa edişmiştir. Yıllar içerisinde bu hüviyetinden çıkmış, 1908’den itibaren yapı, Liverpool güzel sanatlar merkezi olarak görev yapmaktadır.
Şehrin yoğun yerleri Castle, Dale ve Old Hall sokakları etrafında toplanmıştır. Bu bölgenin sokakları, şehrin Orta Çağ’da kurulma şeklinden çok değişmemiştir. Bu nedenle bu bölge, Liverpool’un UNESCO Dünya Mirasları alanı içine konulmuştur.
Bundan başka şehrin siluetinde akla gelen bir bina daha vardır, o da 1881’de Victoria döneminde kurulan “Victoria Building” binasıdır. Neoklasik kırmızı tuğla ve saat kuleli yapısıyla çok ilgi çeken bir yapıdır. 1950’lere kadar eğitim binası olarak açık kalmış ve “Kırmızı Tuğlalı (Redbrick) Üniversiteler”in isim sahibi olmuştur. Günümüzde üniversite müzesi ve sanat galerisine dönüştürülmüştür.
Son yıllarda Liverpool şehir merkezi, yenileme ve geliştirme çalışmaları ile gündem olmuştur. 10 hektarı aşkın bir şehir merkezi arazisinde “Liverpool One” adı verilen yeni bir merkez yapılmıştır. Şehir merkezinin kuzeyinde, mimarı ödül almış “Unity Buildings” ve “West Tower” adlı binalar, 140 m yüksekliği ile dikkatleri çeker.
Şehir Ekonomisinde Bangladeşli Müslümanların Etkileri
Liverpool’daki Müslümanlar, çeşitli sektörlerde kendi işletmelerini kurarak, ekonomiye katkıda bulunur. Özellikle Bangladeş kökenliler arasında, restoranlar, bakkallar ve tekstil atölyeleri gibi işletmeler oldukça yaygındır.
Bangladeşli işletmeciler, genellikle aileleriyle birlikte çalışarak ailelerinin geçimini sağlarken çalışanlar için istihdamı artırır.
Bangladeşli işletmecilerin yönettiği bakkallar, şehrindeki Müslüman nüfusun ihtiyaçlarının karşılanması noktasında önemli bir rol oynuyor.
