İcat Edilen Yapay Elementler
İlk defa fen bilgisi dersinde tanıdığımız ve hayatta ne işimize yarayacak dediğimiz periyodik tabloya, 113, 115, 117 ve 118. elementler eklendi. Sırasıyla nihonyum (Nh), moscoviyum (Mc), tennessine (Ts) ve oganesson (Og) isimli yeni elementler, periyodik cetvelde yerlerini aldılar, ama henüz günlük hayatta kullanılabilecek konumda değiller. Hatta bazılarının çevreye ve canlılara zarar verebileceği dahi tahmin ediliyor. Umarız tahminler, tahmin olmanın dışına çıkmaz.
Nihonyum
Asya Kıtası’nda keşfedilen ilk element olan Nihonyum, adını keşfedildiği ülke olan Japonya’dan alıyor. Uzun zaman alan keşif süreci, 2003 yılında Rusya ve Amerikalı bilim adamları tarafından başlatıldı. 2012 yılında meyvelerini veren araştırmalar, 2016 yılında elementin periyodik cetvele eklenmesi ile amacına ulaştı. Son keşfedilen elementler süper ağır oldukları için son derece kararsızlar. Dolayısıyla bu elementleri tamamen tanımlayabilmek için, saniyenin binde birinden daha az bir zamanda varlıklarının teyit edilmesi gerekiyor. Keşfedilmiş keşfedilmesine ama hâlâ bilinmeyenleri var Nihonyum’un. Element hakkında tahminler ve öngörüler çok fazla. Oda sıcaklığında katı bir metal olması bekleniyor. Gümüşî bir renkte olacağı öngörülüyor. Saf Nihonyum’un çok uçucu olmayacağı, hidroksitinin elemental formuna göre daha uçucu olacağı varsayılıyor. Radyoaktifliği sebebiyle insanlar, hayvanlar ve bitkiler üzerinde toksik olabileceği tahmin edilen Nihonyum’un bilinen bir biyolojik rolü bulunmuyor. Nihonyum’un çevre için zararlı etkileri olabileceği öngörülüyor. Bilim insanları, kaş yapalım derken göz çıkarmaktan korkuyorlar.
Moskovyum
Adını Moskova’dan alan Moskovyum, yine, yeniden Rus ve Amerikalı bilim adamlarının ortak çalışması ile keşfedilen yapay elementlerden birisidir. Moskovyum, yarılanma ömrü saniyeden çok daha kısa olan ve çok hızlı bir şekilde değişime uğrayan radyoaktif bir elementtir. Süper ağır ve oldukça radyoaktif olan element, doğada bulunmuyor. İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler üzerinde hiçbir biyolojik fonksiyona sahip olmadığı söyleniyor. Radyoaktif özelliği ile toksik olması bekleniyor. Biyokimyasal reaksiyonlarda diğer metallerin yerini alabileceği düşünülüyor. Moskovyum, “Siklotron” isimli parçacık hızlandırıcıda, Amerikyum atomlarının, Kalsiyum iyonlarıyla bombalanmasıyla elde edildi. Bombalama neticesinde, bir ²⁸⁷Moskovyum atomuyla üç ²⁸⁸Moskovyum atomu üretildi ve atomlar hızla değişime uğrayarak başka elementlere dönüştü. Yapay olarak elde edilebilen, laboratuvar araştırmaları dışında herhangi bir kullanımı, faydası ve uygulaması bulunmayan Moskovyum elementinin bulunuş amacı ne olabilir? Neyi değiştirecek bilinmiyor…
Tennessine
Bildiğimiz, bildiğimiz derken okulda gördüğümüz periyodak tabloya eklenen yeni elementlerden bir diğeri, Tennessine. İlk olarak 2010 yılında keşfedilen bu element, Uluslararası Saf ve Uygulamalı Kimya Birliği ile Uluslararası Saf ve Fizik Birliği tarafından 2015 yılında onaylandıktan sonra isim belirleme sürecine girdi, 2017 yılının başlarında periyodik tabloda yerini “Tennessine” olarak almayı başardı. Elementin ismi, ABD’nin Tennessee eyaletindeki bir laboratuvarda keşfedilmiş olmasından geliyor. Özelliklerinin büyük bir bölümü deneysel verilerle henüz kanıtlanmadı. Bilinen özellikleri, sadece tahmini olarak kayıtlara geçiyor. Tennessine’nin radyoaktif özelliği sebebiyle toksik veya kanserojen olabileceği tahmin ediliyor. Yeni keşfedilen ağır elementler gibi Tennessine de doğada bulunmuyor. Bu tür elementler, çekirdek tepkimeleriyle laboratuvar ortamında üretiliyor. Bilim adamları tennesineyi üretebilmek için, kalsiyum (48) atomlarıyla berkelyum (249) atomlarını yaklaşık 6 ay boyunca bombardımana tutmuş. Sonuçta 6 adet Tennessine atomu oluşmuş. Atılan taş ürkütülen kuşa değecek mi, yoksa kuşu tamamen yok mu edecek, bütün bunları zaman gösterecek.
Oganesson
Oganesson, adını diğerleri gibi keşfedilen yerden değil, keşfeden kişiden alıyor. Rus nükleer fizikçi Yuri Oganessian’un keşfettiği bu element, keşfedilen son süper ağır elementlerden bir tanesidir. Periyodik tablonun sonunda yer alır. Radyoaktiftir ve doğada bulunmaz. Keşfedilen elementler arasında en büyük atom numarası ve kütlesine sahip olan elementtir. Kaliforniyum atomlarının, kalsiyum iyonlarıyla bombalanmasıyla elde edilen elementten, yaklaşık 2300 saat süren ve toplamda 2.5*10¹⁹ kalsiyum iyonu ile gerçekleştirilen bombalama, üç ²⁹⁴Oganeson atomuyla birlikte üç de serbest nötron üretildi. Bu sebeple özellikleri, bileşikleri deney verileriyle tespit edilemedi. Beklenmedik özelliklere sahip olabileceği düşünülüyor. Bilimsel araştırmalar dışında kullanımı, uygulaması, faydası veya zararı bulunmuyor. Element sınıfı tam olarak bilinmiyor. Yarı iletken bir soy gaz, sıvı veya oda sıcaklığında katı olacağı tahmin ediliyor. Beklenmedik özellikleri olabilir, sözü akıllarda soru işaretleri oluşturuyor.
