Anne bir çocuk için annenim önemi, konusunu Psikolojik Danışman Mehmet Emin Bakırdemir’le konuştuk.
S. Çocuk için anne neyi ifade eder?
C. Anne, çocuğu dünyaya getiren kişidir. Her ne kadar çocuğun özellikleri anne ve babadan aldığı genlerden meydana gelmekte ise de annenin çocuk üzerindeki etkisi babaya ve diğer çevre faktörlerine göre daha fazladır. Annenin yediği, içtiği besinler; soluduğu hava; annenin ruhsal durumu hamilelik döneminde bebeğe yansır. Bu dönemde bebek annenin bir parçasıdır. Hatta hamilelikte anne yeterli kalsiyumu almazsa bebek kalsiyum ihtiyacını annenin kemiklerinden alır ve annenin kemik yapısı zayıflamaya başlayabilir. Doğumla beraber anne ile bebek arasındaki biyolojik ve ruhi olan ilişki boyut değiştirerek devam eder. Bebek annenin sıcaklına, dokunmasına, sevgisine, korumasına ve ihtiyaçlarının karşılanmasına gerek duyar.
S. Annenin olmadığı durumlarda çocuk nasıl etkilenir?
C. Annenin olmayışı her yaş çocuğunu az veya çok etkiler. Ne kadar küçük yaşta anneden ayrılırsa olumsuz etkilenme ihtimali o derece artar. Mesela erken yaşlarda yetimhaneye verilen çocuklarda fiziksel şartları yeterli olmasına rağmen akranlarına göre gelişimlerinde yavaşlama olduğu görülmüştür.
S. Annenin herhangi bir sebepten dolayı bebeğinden ayrılması onda ne gibi değişikler ortaya çıkarır.
C. İlk 6 aydan sonra ani bir şekilde anneden ayrılan çocuklarda ilk günlerde yatıştırılamayan sürekli ağlamalar görülür. 2-3 hafta süren ve protesto dönemi denilen bu dönemde susmuşken yanına yaklaşılsa tekrar ağlamaya başlar. Daha sonra depresyon dönemine girer. Çocuğun yeme-içmesi azalır, durgunlaşır, küskün ve üzüntülü bir hali vardır. Ortalama ikinci aydan sonra çevreye karşı ilgisizleşir, duygusal tepkileri azalır ve yavaşlar. Bu döneme içe kapanım döemi denir. Anne ayrılığı devam ederse hospitalizm veya yuva hastalığı denen rahatsızlık oluşabilir. Çocuğun gelişimi yavaşlar. Geç konuşma, geç yürüme, sosyal iletişimde zorluk ve uyumsuzluk, umutsuzluk, özgüven eksikliği, içe kapanıklık, durgun zeka görüntüsü gibi olumsuz gelişim özellikleri görülür.
S. Anne yoksunluğuyla biraz izah edebilirimsiniz?
C. Doğumun hemen ardından veya kısa bir süre sonra çeşitli nedenlerle anneden ayrılan bebeklerde belirgin bir gelişim bozukluğunun ortaya çıktığı gözlenmiştir. Bunlar çevreye ilgisizlik, geç tepki verme, baş sallama, başvurma, yerinde sallanma, evreye boş bakışlarla bakma, geç yürüme, geç konuşma ve tuvalet eğitimleri de geç kazanma sayılabilir. Buna yuva hastalığı veya kurum hastalığı (hospitalizm) da denir. Bebeğin en önemli ihtiyaçları olan ilgilenme, kucağa alma, sevme, okşama, konuşup gülme yeterince sağlanamamakta, sonuç bu tür bozukluklar ortaya çıkmaktadır.
S. Bu bozukluklar daha sonraki yaşlara nasıl etki eder?
C. İlk görülen şey, çevreyi genel umursamazlık, ilgisizliktir. Kolay arkadaşlık kuramaz, çekingendirler. Düşünme ve kavramaları zayıftır. Zekaları donuk, duygusal tepkileri de künttür. Kuşkulu, saldırgan olurlar. Çalma, okuldan kaçma gibi davranış bozuklukları sık görülür.
S. Çocuklarda bu tablonun oluşmaması için ne tür önlemler alınabilir?
C. Annenin ayrılmasından sonra dikkatli davranılmalı ve çocuğun ortamı iyi ayarlanmalıdır. Annenin hayatından çıkması çocuk için çok büyük bir değişikliktir. Mümkün olduğunca çocuğun hayatında daha fazla değişiklik yapılmamalı alışık olduğu düzen devam ettirilmelidir. Aynı evde ve anneden sonra en çok gördüğü kişlerle kalmasına çalışılmalıdır. Hiç tanımadığı birinin bakması yerine sık gördüğü birinin, bir yakınının en azından belli bir süre bakması kendini güvende hissetmesini sağlayacaktır.
Notlar:
Anneye bağlanma konusunda yavru maymunlar üzerinde yapılan bir deneyden bahsetmek isterim. Bebek maymunlar doğumdan hemen sonra annelerinden ayrılıyorlar. Telden yapılmış bir anne maketine besin verme mekanizması yerleştiriliyor. Başka bir telden maket annenin üstüne de yumuşak havlu ve sünger kaplanıyor. Sonuçta yavru maymunun besin vermesine bakmaksızın sadece telden oluşan maketi beslenme zamanlarında kullandığı geri kalan vaktini de yumuşak kumaşlı anneyle geçirdiği görülüyor. Çünkü yumuşak olan maket yavru maymunun kendisini güvende hissetmesini sağlamıştır. Başka bir deneyde ısıtılmış maketle ısıtılmamış maket konduğunda ısıtılmış olanı tercih ettikleri görülmüştür. 6 ay sonra yapay annelerle beraber olanlarla kendi annesinin yanında yetişen yavru maymunlar karşılaştırıldıklarında yapay anneyle kalanların diğer maymunlarla normal iletişime giremedikleri ve tuhaf davranışlar sergiledikleri görülmüştür.
